Kara Altın -2

Sıcak kompost yapımı:

İlk adımda toplayacağınız kahverengi ve yeşil kompost malzemeleri en az 1 metreküp olmalıdır, yani her kenarı 1m olan bir küp hacminde. Daha küçük bir yığın zararlı bakterileri öldürecek ısıya ulaşmaz. Eğer kedi, köpek dışkısı ve hastalıklı bitki kullanmıyorsanız bu konuda endişelenmeniz gerekmez, dolayısıyla yığınınız daha küçük de olabilir, ancak daha büyük bir yığın havalandırmaya engel olacağından tavsiye edilmez.

İkinci adımda ekleyeceğiniz kuru malzemeleri mümkün olduğu kadar küçültün. Bir parçalama makineniz varsa bunu kullanın, yoksa pratik yöntemler kullanın. Örneğin kuru yaprakların üzerinden çim biçme makinesiyle geçmek, bahçe makasıyla büyük yaprakları doğramak gibi. Parçalanan malzemeler daha çabuk çürür ve daha iyi hava alır, parçalar ne kadar küçükse kompost da o kadar hızlı olacaktır…

Üçüncü adımda kompost malzemesini sermeye başlıyoruz. 15 cm kalınlığında iyice ıslatılmış kahverengi malzemeyi yaydıktan sonra üzerine 15 cm’lik yeşil tabakayı serin, iyice karıştırın. Üzerine ince bir tabaka yanmış (yani kullanıma hazır hayvan gübresi serpin, bunun da üzerine biraz toprak serpiştirdikten sonra yine kahverengi ve yeşil malzemeleri 15’er santim kalınlığında döşeyip karıştırdıktan sonra, yine gübre ve toprak serpin. Bu şekilde katmanlar yapmaya yığın 1 m yüksekliğe ulaşana kadar devam edin.

Son olarak yığının üzerini sağanak yağmurdan korunacak şekilde örtün. Yığınınız bir kaç saat içinde kızışmaya başlayacaktır. Çürüme işleminin başladığından emin olmak istiyorsanız, metal bir çubuğu yığının içine sokun, biraz bekledikten sonra çekin. Çubuk ısınmışsa işlem devam ediyor demektir. Bu iş için özel yapım termometreler de satılmakta ama ülkemizde var mı bilmiyorum.

Yığındaki deliklerden buhar çıkması veya üstteki örtünün altında yosun oluşması da işlemin devam ettiğinin iyi bir göstergesidir.

Kompost yığını ısınmıyorsa ya yığın çok küçüktür, ya çok kurudur ya da daha fazla “yeşil” eklemek gerekmektedir. Soğuk havalarda kompost başlatıcı da yardımcı olabilir.

Kompost başlatıcıyı nitrojen bakımından zengin yapay gübre veya kurutulmuş bakteri olarak hazır almak da mümkündür, ancak bu durumda nitrojeni fazla kaçırma tehlikesi de vardır. O nedenle doğal yöntemler tercih edilmelidir. Bunlardan biri suya normal bahçe toprağını ilave edip, 1 saat beklettikten sonra yığını çay rengini alan bu sıvıyla sulamak olabilir. Diğer organik çözümler ise kurutulmuş hayvan kanı, önceden hazırlanmış kompost, kullanıma hazır haldeki (yanmış) hayvan gübresi eklemektir. At gübresi taze olarak da kullanılabilir
ancak koku sorun oluşturabilir. Daha fazla yeşil malzeme ekleyerek yığını yeniden yapmak da iyi sonuç verecektir.

Kompost yığını ilk 24 saat – 1 hafta arası 50-65 derecelik bir ısıya ulaşacaktır. Isı düşmeye başladığında kompostu altüst etme zamanı gelmiş demektir. Dışarıda kalan kısımları yığının ortasına gelecek şekilde karıştırırken, topak oluşturan malzemeleri de parçalayın. Isı 1 hafta içinde yine yükselecektir. Soğumaya başlar başlamaz bir kez daha altüst edin. Bunun ardından 1 veya 2 hafta içinde kompost hazır hale gelecektir. Çürüme süreci biten kompost ne yaparsanız yapın maksimum 43 dereceye kadar ısınır. Artık ısınmayan kompost yığını mis gibi taze toprak kokan ve kolayca ufalanan kara altına dönüşmüş demektir.

Kompost kapları veya hazneleri:

Kompostu bahçenizde aşırı güneş almayan ve ağaçlardan uzakça bir köşede yapabilirsiniz ama derli toplu bir görüntü ve istenmeyen hayvanların ziyaretlerinin önlenmesi için bir yer hazırlamanız veya bir kap edinmeniz iyi olacaktır.

Kendi kendinize yapabileceğiniz kompost kapları veya hazneleri sizi masraftan da kurtarabilir. Örneğin büyük boy plastik bir bidona delikler açabilir ve bidonun açık ağzı yere gelecek şekilde yerleştirebilirsiniz. Bu durumda karıştırmak için bidonu kaldırıp yeniden doldurmanız gerekir.

Basit çözümlerden biri tellerle bağlanmış çıtalardan oluşturulan çember şeklinde bir çit kullanmaktır. Alt üst edeceğiniz zaman çiti kaldırıp yeni bir noktaya koyarak kompostu karıştırarak tekrar doldurun.

Hazne yapımı da en az çit kadar ucuza çıkar. Kare şeklinde hazırladığınız yerin üç trafını briket, tahta paneller, tahta paletler, eski sandık artıkları gibi malzemelerle çevirin. Bir tarafa ise kapak gibi bir düzenek yapın. Kompostu karıştırma zamanı gelince, kapağı açın, yığını yaba (bahçe çatalı) ile alt üst edin.

Kompost_tumbler_bidonTambur biçimindeki kapları eski su deposu, silindir bidon gibi malzemelerle hazırlamak mümkün.

Hava deliklerini açın, yeni malzeme ilavesi için gövdede bir kapak olması işinizi kolaylaştırır. Böyle bir kapta yapacağınız kompostu karıştırmak için ise yerde yuvarlamanız yeterli. Öte yandan biraz daha uğraşarak ve belki biraz yardım alarak bu tür kapları ayaklar üzerine yerleştirip, bir kol yardımıyla döndürme tertibatı oluşturup döndürerek karıştırmak da mümkün.

Yeni Zelanda tarzı kompost hazneleri ise son yıllarda en çok tercih edilen yöntemlerden biri. Hava geçirecek şekilde aralıklı çakılmış tahtalarla, altı üstü açık bir kutu yapılır. Kutunun bir tarafı açılabilir olmalıdır.
Kompost malzemesini zamanla biriktirerek kullanacak olanlar için kutular birden fazla hazneli yapılabilir. Kompost malzemesi ile tamamen dolan haznenin üzeri yağmurdan korunacak şekilde örtülür, yeni çıkan atıklar ise diğer haznede biriktirilir. Bu kutular yere sabitlenmediği için yerlerini değiştirmek de son derece kolaydır.

Kompost yapmayı ya da çöplerinizi değerlendirip azaltmayı çok istiyorsanız, ama bahçem yok ne yapayım diyorsanız, bir sonraki yazıda evde kompost yapımını okuyun.