Dolaba Sığmayanlar

Meyvelitepe’de bu yıl ilk defa sebze, meyve yetiştirdik malum, domates, salatalık, bir kaç çeşit taze fasulye, kavun, karpuz, mısır, kırmızı pancar vs. ve şimdi de bazı kış sebzeleri. Liste böyle uzayıp gidiyor, gidiyor gitmesine de dağıttığımız halde elimizde kalanları nasıl saklayacağımız sorunuyla yüzyüze kaldık. Geçen yıl hurmaları kurutup saklamanın iyi bir çözüm olduğunu keşfetmiştik, o yüzden alternatif saklama yolları bakınırken, bazı hiç bilmediğimiz, ilginç yöntemlerin olduğunu gördük.

Bu ilginç yöntemlere geçmeden önce, kıssadan hisse diyelim ve yanlışlarımızı sayalım. Öncelikle az bir domates ile denediğim güneşte kurutma deneyimi beni değilse de, sirke sineklerini epey mutlu etmiş ve minik sinek nüfusunda bir patlamaya yol açmış olmalı. Demek oluyor ki çok istiyorsanız ve kuru bir iklimde yaşamıyorsanız elektrik sarfiyatını göze alıp domatesleri fırında kurutmak en iyi çözüm. Daha az enerji gerektiren bir yöntem varsa da, biz henüz keşfedemedik.

Öte yandan benim salça macerasının, tamamı demeyelim ama, maalesef birazı hezimetle sonuçlandı. Şişelere doldurulan kaynatılmış domates salçalarının bir kısmı hava aldıkları için ekşidi. Zamanında farkedebilseydik kurtarmak için hemen yeniden kaynatıp, biraz daha tuz ilavesiyle yeniden şişeleyebilirdik, lakin bizimkiler için çok geçti. Taze fasulyeleri zaten dağıttık mümkün olduğu kadar, bir iki pişirimlik de dondurduk. Dondurmak, doğru yapılırsa, sağlıklı bir seçenek, ancak burada elektrikler çok güvenilir değil, gidip geliyor ve bir de yer sorunu var tabii. Bu durumda kıssadan hissemiz: gelecek yıl bir adet kazan edinile, kavanozlanan sebzeler kazanda pastörize edile ve serin bir yerde gönül rahatlığıyla saklana (tabii bu işler yapılırken, pek de mutfak kuşu sayılamayacak bendenizin akıl sağlığı hala yerinde kalırsa), afiyetle tüketile.

Gelelim yeni keşiflere, ilk kural “bir çürük elma bütün çuvalı bozar” atasözünü hatırlayıp, her sebze ve meyvenin mükemmel durumda olanları seçilmeli. Hava dolaşımı ve ısının sabit tutulması da saklananların uzun süre korunmasında yararlı.

Toprak altında yumru köklerle yetişen sebzelerin toplanmayıp yerlerinde bırakılması onlar için iyi oluyormuş. Hatta toprak ananın kucağında bir don geçirmelerinin yararı bile varmış. Ancak bitkiler çok su basan bir bölümdeyse ve bir de etrafta bol miktarda sümüklü böcek gibi doymak bilmez mahlukatlar varsa o zaman başka.

Havuçları saklamak için önce dayanıklı kutular hazırlamak gerekiyor. Bir tabaka nemli kum, veya temiz talaş veya hatta kompost serpilen kutuya yeşil yapraklı bölümleri kıvırılarak kopartılmış havuçlar, birbirlerine değmeyecek şekilde diziliyor. Bu işlem kutu doluncaya kadar tabaka tabaka tekrarlanıyor. Aynı yöntemle şalgam ve kırmızı pancarı da saklamak mümkün.

Patateslere gelince, karanlıkta kalmazlarsa yeşerip, filizler verdiklerini hepimiz biliyoruz. Korumak için taze patateslerin üzerindeki nemli çamur bir bez veya fırça yardımıyla temizlendikten sonra dış kabukları kuruyuncaya kadar beklenmeli, kese kağıdı veya naylon içermeyen çuvallarda saklanmalı. Plastikler terlemeye yol açarak çürümeyi hızlandırdığı için tercih edilmiyor. Dışarıda yeriniz varsa daha doğal bir yöntem de mevcut: “patates yığını” yapmak. Kalın bir tabaka samanın üzerine patatesler yığılıyor ve yine kalın bir tabaka samanla örtülüyor, en üste de toprak serildikten sonra ıslanmalarını önlemek için etrafındaki toprak biraz alınarak su kanalı yapılıyor. Bence böyle saklanan patatesleri, bulsa bulsa köstebekler bulur. Bu iş pek bize göre değil, ama dünya hali bu aklımızın bir köşeciğinde bulunsun.

Soğan, sarımsak için önerilen saklama yöntemi pek yabancı değil. Saplarından baş aşağı havadar ve serin bir yere asılıyor, ya da kolye gibi örülüp sallandırılıyor. Asma işi mümkün değilse, başka çareler de var, örneğin çıtalardan yapılmış delikli raflar, fileler ve hatta bir çift eski külotlu çorap da bu işte kullanılabiliyor.

Balkabağı ve sakız kabağı file ile havadar ve serin yerlerde daha uzun süre saklanabiliyor. Lahanalar ise yine filede veya delikli raflarda veya saman üzerinde saklanıyor, yalnız kullanmadan önce zaten ayıklanacak olan dış kabukları bırakılmalı. Brüksel lahanaları mümkünse dalında ve yerinde bırakılabilir ya da bitkinin tamamı lahanaları toplanmadan başaşağı asılabilir.

Sert meyvelerdan sezon sonu çıkan elmaların muhafaza edilmesi daha kolay. Yukarıdaki atasözü unutulmadan,  her biri gazete kağıdına veya ince kağıda sarılan elmalar hava dolaşımına izin verecek şekilde yerleştirilerek ahşap tepsilerde, raflarda saklanabilir. Armutları uzun süre koruyabilmek için sertliklerini kaybetmemiş veya tam olgunlaşmamış olanlar seçilmeli, paketlenmeyebilirler ancak tek tabaka halinde yerleştirilerek muhafaza edilmeli. Yemeden önce ılık bir yere alınarak olgunlaştırılmalı.

Belki de köylerimizde zaten uygulanmakta olan bu yöntemler, biz ve bizim gibiler için yeni sayılıyor, ne garip. Hatırladığım kadarıyla eski evlerde ille bir kiler odası veya mahzen gibi bir bölüm bulunurdu. Anneannemin kilerinde örtülere sarılmış, salıncak gibi askılarda sallanan yufka yığınları vardı. Babaannemin evinde ise, çok küçükken bizim de oturduğumuz evdi bu, alt katta göz ucuyla gördüğümüz, yağmur suyu biriktiren bir su sarnıcını barındıran oda vardı. Evin bu bölümü çocuklara yasaktı ve ondan söz ederken “karanlık oda” denirdi. Bir çocuğun hayal gücünü sonuna kadar zorlayacak daha iyi bir isim düşünemiyorum, bir de babacığımın gözlerini uzaklara dikip anlattığı hayal ürünü öyküler eklenince gerisini siz düşünün artık…

Kaynak: Country Living, September, 2008