Yeşil Su

Geçen yıl denemelerini yapıp daha büyük ölçekli ve sürekli üretim yapacak şekilde planlayıp bu bahara bıraktığımız çoklu organik gübre üretme tesisimizi nihayet tamamladık. Hatta ilk ürünlerini elde ederek kullanmaya başladık.

Önceki denemede 5 litrelik şişeler, akvaryum hortumları, karbon dioksit jeneratörü, daha sonra akvaryum hava pompası, besin olarak azot ve fosfor içerikli sıvı gübre kullanıp, fotosentez için gündüzleri güneş ışığı, geceleri de florosan ampul yardımıyla, suya aşıladığımız “chlorella spp. mavi-yeşil alg” hücrelerini çoğaltmaya çalışmıştık. Deneyin amacı, uygun koşullar sağlandığında aşıladığımız türde tek hücreli mavi-yeşil alg’lerin üreyip üreyemeyeceğini görmek idi. Deneylerin her birinde aşının tuttuğunu mavi-yeşil alglerin az ya da çok üreyebildiğini görmüştük. Bu sonuçlara dayanarak daha kalıcı bir ortam oluşturmak üzere planlar yapmaya başlamıştık.

İşte geçen yıl yaptığımız bu planlar çerçevesinde önce demir iskelet ve su geçirmez harç hazırlayarak amacımıza uygun bir havuz yaptık. Havuzun içine su doldurup iki hafta beklettik, su aynen kaldı. Bu süre içinde herhangi bir yosun üremesi de olmadı.

Bu aşamadan sonra demircimize havuz kenarından iki metre yüksekteki profiller yaptırdık ve bu profillere terazideyken suyu her noktadan eşit akıtacak şekilde birer metre ara ile şaşırtmalı olarak yanlardan kestiğimiz 5 cm çapındaki PVC boruyu astık.

Borunun bir ucuna gereken bağlantı parçalarını monte ederek 1″ çapındaki (1 parmak ) boruya bağladık ve bunu da havuzun içinde sürekli çalışacak bir devridaim pompasına indirdik. Böylece havuzdaki suyun, yaklaşık  bir saatte, yukarıda 3 metre uzunluğundaki yatay borudan, toplam üç metrelik perdeler üzerinden yayılarak tekrar havuza dönmesini sağlayan düzeneği hazırladık. Düzenek, suyun devridaimi esnasında hava ile maksimum ölçüde temas etmesini sağlıyor.

Geçen yıl konu ile ilgili araştırma yaparken de mikrobiyoloji dalında uzman USDA bilim insanı Walter Mulbry’in çalışmalarına rastlamıştık. Walter Mulbry, Kuzey Amerikada Chesapeake körfezine akarak kirliliğe sebep olan azot ve fosforun körfeze dökülmeden değerlendirilebilme yollarını araştırırken çiftçilerin kullanabileceği bir metod geliştirmişti. Daha sonra kanatlı hayvan gübrelerinde bulunan kullanılamayan azot ve fosforun yosunlarda depolanarak çok kıymetli organik gübreye çevrilebilmesini tasarlamıştı.

Gerçekten de tavuk gübresinin bahçede güvenle kullanılabilmesi için bir dizi işlemden geçirilmesi, taze gübredeki yakıcı fazla azotun bertaraf edilmesi, tuzun azaltılması gerekiyor. Yaygın uygulama tavuk gübresinin bir kenarda zaman içinde kullanılabilir duruma gelmesini beklemek, ancak bu işlem aylar sürüyor.

Öte yandan tek ya da çok hücreli su bitkileri olarak alg’lar suda yaşıyorlar, güneş ışığında fotosentez yaparak çoğalıyorlar, çeşitli hormonlar ve enzimlerin yanısıra sudaki azot, fosfor ve diğer mineralleri besin olarak kullanıp hücre duvarlarında depoluyorlar, fotosentez esnasında suda  çözünmüş durumdaki karbon dioksiti alıp oksijen veriyorlar. Gece ise aynı diğer bitkilerde olduğu gibi oksijene ihtiyaçları var.

Alg’lar, atmosferdeki oksijenin de ana kaynağını oluşturuyorlar.

Walter Mulbry’in çalışması kanatlı gübrelerindeki fazla azot ve fosforun kaybedilmeden saklanabilir ve kullanılabilir organik gübreye dönüştürülebilmesi bakımından bizim projemizin de ilham kaynağı oldu.

O çalışmada, çok hücreli, kütle olarak elde edilip, kurutularak saklanabilen yosun elde ediliyordu. Bizim çalışmamız bundan biraz daha farklı oldu. Yine taze tavuk gübresini besin olarak kullanıyoruz ancak ilk etapta yosun kütlesi elde etmeyi hedeflemiyoruz. Çünkü suya aşıladığımız çok hücreli yosun türlerinden biri değil, tek hücreli mavi-yeşil alg olan chlorella spp.

Belirli bir popülasyonda chlorella spp. hücresi içeren organik sıvı gübrelerin, içerdiği alglerin hücre duvarlarında depoladıkları azot, fosfor ve diğer mineralleri taşımanın yanı sıra iyi bir toprak kondisyonlayıcı olmaları sebebiyle de oldukça değerli mikrobiyal gübreler olduğu biliniyor [1,2]. Bu yüzden işe chlorella spp. ile başladığımız için havuz dolusu, yüksek yoğunlukta mavi-yeşil alg elde etmeyi hedefledik. İçine iki kürek tavuk gübresi koyduğumuz bir çuvalı ağzını bağlayıp bir köşeden havuza sallandırıyoruz. Kısa süre sonra çuvaldaki gübreden çözünen mineraller havuza dağılmaya başlıyorlar.

İlk başladığımızda suyun rengi önce hafif kahverengi oldu. Fakat bir kaç saat sonra kahverengi renk kaybolup yeşile dönmeye başladı.

Tavuk gübresinden suya verdiğimiz mineraller, güneş altında ve yukarıdan dökülerek hem oksijen hem de karbondioksitin suda çözünmesini sağlayan su döngüsü bir algal patlamaya sebep oldu. Neredeyse gözle izlenebilecek hızla suyun yeşil rengi ve yoğunluğu arttı.

Öğleden önce havuzdan aldığımız örnekte su böyle iken,

Akşam üzeri aldığımız yeni örnekte böyle oluyor.

Havuzun çıkış vanasına bağladığımız bir hortum ile bahçenin uzak bir yerine koyduğumuz 300 litrelik depoya alg yoğun havuz suyunu götürüp oradaki sebzelere mikrobiyal gübremizi verecek düzeneği kurduk.

Çuvaldaki tavuk gübresini en fazla iki gün suda tutup sonra dışarı alıyoruz. Dışarıda iki-üç gün bekleyip suyu süzüldükten ve çamur halinden kurtulduktan sonra gerektiğinde toprağa karıştırılabilir, yakıcı özelliği yok edilmiş bir gübre ve organik malzeme haline geliyor.

Havuzdaki suya çuvaldaki katı gübrenin çözünmesi yoluyla verdiğimiz minerallerin alg hücrelerince tamamen tüketilememesi durumunu da dert etmiyoruz, çünkü aynı zamanda bir gübre çayı da yapmış oluyoruz. Kompresör ile hava basmak yerine yaklaşık her saatte havuzdaki suyun tamamını iki metre yukarıdan ve suyu hava ile maksimum oranda temas ettirerek gerçekleşen devridaim, suda patojenlerin üremesini engelleyen oksijeni sağlarken, alg’lar için gerekli karbondioksiti de sağlıyor. Kaldı ki, gündüz saatlerinde havuzda fotosentez sebebiyle de oksijen ile depolanıyor.

Havuz suyuna mikroskop altında baktığımızda ise hakim mikroorganizmanın chlorella spp. olduğunu net olarak görebildik.

Fazla çoğalma ve sonunda hücrelerin ölmelerine sebep olacak kırılma olmaması için şimdilik çok kontrollü gidiyoruz. Hemen her gün havuz suyunun yarısını alıp bahçede mikrobiyal gübreli sulama suyu olarak kullanıyor ve taze su ile takviye ederek alg yoğunluğunu azaltıyoruz.

Bundan sonraki adımda yoğunluğu biraz daha arttırıp, sudaki alg’leri kuru madde olarak hasat etmeyi deneyeceğiz.

Geçen yılki deneyleri yapmamış olsaydık bu projede hızlı ilerlememiz pek mümkün olamayacaktı. Muhtemelen Walter Mulbry’nin çalışmalarına da rastlamamış olacaktık ki, esas ilhamı ondan aldık. Çalışmalarını paylaşan Walter Mulbry’e teşekkürler…

1. EVALUATION OF COST EFFECTIVE ORGANIC FERTILIZERS A. Dubey and D. K. Dubey

2. Effect of Chlorella vulgaris as Bio-fertilizer on Growth Parameters and Metabolic Aspects of Lettuce Plant