“Kompost cephesinde yeni gelişmeler” başlıklı yazı dizisinin ilk bölümünde bilim insanı David C. Johnson’un mikrobiyal topluluklar, karbon tutulumu ve kompost konusundaki açıklamalarını özetlemeye çalışmıştık. Aynı yazı, tarım arazileri ve otlak topraklarındaki mantar-bakteri oranlarının ve çeşitliliğin son araştırmalarla ortaya çıkan önemini ve etkilerini de açıklıyordu.
Yazı dizisinin diğer bölümlerinde ise statik yığınla mantar içeriği yüksek kompost yapmak için gereken J-S kompost biyoreaktörünün nasıl hazırlanacağını ve nasıl doldurulacağını, yine David Johnson’un hazırladığı belgelere dayanarak anlatmıştık.
Bu bilgiler ışığında 2022 Nisan ayının başında, kendi bahçemizde, elimizdeki malzemelerle hiç masraf etmeden J-S kompost biyoreaktörümüzü inşa ettik.
Toplam 5 adet paletle işe başladık. Birinci ve ikinci resimde görüldüğü gibi arka, sol yan ve taban paletlerini vidalarla birbirine sabitledik.
J-S Biyoreaktör tarifinde taban paletine açılan delikleri, bizim elimizdeki palet yeterince delikli olduğundan ve delik kesilmesi halinde palet ağırlık taşıyamayacak kadar zayıflayacağından uygulamadık.
Bundan sonraki aşamada, çitlerden artan dayanıklı, pvc kaplı, yeşil çit teli ve hava, su geçiren ancak ışık geçirmeyen sera yer örtüsünü kullandık.
Paletlerin, sabitlediğimiz 2 yan ve arka duvarına önce yeşil çit telini bağladık, üzerine de sera örtüsünü geçirerek paletlerin ahşabına zımbaladık. Ön kapakta kullanılacağından yeşil çit telini ve sera örtüsünü bu aşamada kesmeden monte ettik.
Ön kapak takılmadan önce çit teli ve sera örtüsünü ön kapağı kaplayacak uzunlukta ölçerek kestik. Taban örtüsünü de keserek taban palete zımbaladık, örtü hava ve suyu rahatlıkla geçirdiği için buna da delik açmadık (Resim 4).
Çit telini ve sera örtüsünü ön kapak palet parçasına sabitledikten sonra kapağı taban ve yan duvarlara vidaladık. Sıra delikli boruların ölçülü aralıklarla yerleştirilmesine geldi. Delikli pvc boruların her biri çevresindeki 30 cm yarı çapındaki bölüme yeterince hava sağlayacak. Yığın statik olduğu ve biyoreaktöre doldurulduktan sonra bir daha karıştırılmayacağı için yığında hava almayan bir bölüm veya hava almayacak şekilde birbirine yapışık halde malzeme kalmaması çok önemli. Borular yığının orta bölümlerine gerekli havayı sağlarken, havadar palet duvarları yanlardan ve tabandan hava akımına imkan verecek.
Delikli pvc boruları, dört bir tarafı sabitlenmiş J-S biyoreaktörümüzün içine doğru aralık ve açılarla yerleştirdik. Sabitleyici olarak ipleri kullandık. Kompost yığını yapıldıktan kısa bir süre sonra borular yığın bozulmadan çekilip çıkarılacak, bu nedenle daha sağlam bir sabitlemeye gerek duymadık.
J-S biyoreaktörümüzü inşa ettikten sonra sıra doldurmaya geldi. Bunun için bahçemizde budadıktan sonra öğüttüğümüz dalları kullandık. Öğütülmüş dalların bir kısmı henüz kurumamış olduğu için hem karbon hem de azot ihtiyacını karşılayabilecek içerikteydi. Elimizde hazırda hayvan gübresi bulunmadığı için öğütülmüş dal ve yaprak malzemesinden başka bir şey ilave etmedik.
Malzemeyi önceden hazırladığımız için J-S biyoreaktörümüzü aynı gün içinde tamamen doldurabildik. Biyoreaktör doldurulurken bu işin aynı gün içinde tamamlanması ve bir daha yığına ilave yapılmaması gerekiyor.
Pvc boruların uzunluğu, boru uçları yığının dışında kalacak boyutlarda olmalı.
Borular yığının içinde hava sirkülasyonu sağlayacak şekilde yerleşmiş durumda.
Biyoreaktörü, sera örtüsünün boyuna erişinceye kadar doldurduk. Broşürde yığının üzerine otomatik bir damlama sulama sistemi kurulması tavsiye ediliyordu, özellikle sıcak ve kurak ortamlarda yığının kurumaması için bu önlemi almak çok önemli, çünkü yığının kuruması halinde sulanması yeterli olmuyor. Kuruma gerçekleşirse biyoreaktörün boşaltılıp tekrar baştan doldurulması gerektiği önemle vurgulanmış, zira nem dengesi bozulduğunda mikroorganizmaların ve mantarların gelişimi sekteye uğruyor.
Biz günlük sebze sulama faaliyetleri sırasında yığını da sulayabileceğimiz ve çok sıcak ve kurak bir bölgede bulunmadığımız için biyoreaktörde damlama sulama sistemi kurmadık.
Yığının üzerine temas etmeyecek şekilde sera örtüsü örtülüyor ve güneş altında yığın yüzeyinin aşırı kuruması da önlenmiş oluyor.
Dolu haldeki J-S biyoreaktörü ilk 24 saat içinde ısınmaya başladı. Sıcaklığı ölçmedik ancak duman tüttüğü görülür haldeydi. Hayvan gübresi ilave etmediğimiz için sıcaklık çok fazla yükselmedi.
J-S Biyoreaktör broşüründe boruların 24 saat sonra çıkarılabileceği belirtiliyor. Ancak biz bir kaç gün beklemeyi tercih ettik. Boruları yavaşça çekip aldığımızda, broşürde anlatıldığı gibi mantar hifleriyle bağlanmış yığındaki hava boşlukları hiç bozulmadan kaldı.
Borular çıktıktan sonra, özellikle yığını nemlendirmek için sulama yaptığımızda bir süre daha buhar çıkmaya devam etti. Yığın soğuduktan sonra içine solucanlarımızdan bir kısmını ilave ettik. Böylece solucanlar da sürece dahil oldular.
Süreç içersinde yığın üzerinde çeşitli mantar oluşumları gözlemledik. Zaman zaman mantar sporlarının tıpkı buhar gibi yığından yükseldiğine de tanık olduk.
Tam bir yıllık olgunlaşma sürecini tamamlayıp kullanıma hazır hale gelen J-S Biyoreaktör kompostunun:
- Çamurumsu bir yapıda olması
- Çikolata rengini alması
- Dokunulduğunda elde yağlıymış hissi uyandırması bekleniyor.
Nisan 2022 tarihinde doldurduğumuz J-S Biyoreaktör statik kompost yığınımızdan Kasım 2022’de alınan bir avuç kompost yukarıdaki gibi görünüyor. Hayvan gübresi kullanmadığımız bu yığında, çamurumsu bir yapı oluşmadı. Ancak bundan sonra inşa edip kısmen yanmış tavuk gübresi ve öğütülmüş dal karışımıyla doldurduğumuz ikinci biyoreaktördeki yığın beklenen yapı ve görünümde olacak gibi görünüyor.
Yaklaşık 10 ayını dolduran bu yığın, toplam bir yıllık sürecini Nisan 2023’te tamamlayacak. Umuyoruz ki, yığındaki mikrobiyal ve mantar çeşitliliği maksimum düzeye erişir ve böylece yeni sezonda sebze adalarında aşılayıcı olarak kullanılmaya hazır olur.
Uzun zamandır Bokashi, solucan kompostu ve benzeri yöntemlerle elde ettiğimiz kompostlara karıştırma, alt üst etme sorunu olmayan J-S Biyoreaktör sayesinde yeni bir kompost çeşidi eklendi. Büyük yığınları her gün alt üst edip karıştırarak kompost yapmak, elle çalışan küçük çiftçiler için zor bir uygulama. Üstelik ne kadar uğraşılsa da bu tür yığınlarda homojenliği sağlamak kolay değil. Statik yığında bu sorun da ortadan kalkıyor.
Hayvan gübresi kullanıldığında tuzluluk sorununu son derece başarılı bir biçimde çözdüğü de belirtilen statik kompost yığını ve J-S biyoreaktörle köylerde daha sağlıklı ve zengin kompostlar hazırlamak mümkün olacak. Belediyeler veya il, ilçe tarım müdürlükleri, ziraat odaları artık mahalle olarak tanımlanan köylere seyyar dal öğütücü hizmeti sağlayabilir. Böylece hem hayvan gübreleri hem de budama artıkları bir arada mükemmel komposta dönüştürülebilir.
Bu yöntemin en büyük artılarından biri de hiç bir şekilde koku, sinek, kompost sıvısı sızıntısı yapmaması, dolayısıyla şehir içinde, ev yanında, apartman bahçesinde veya park ve bahçelerde dahi yapılabilir.
İkinci biyoreaktörümüzü elimizde kalan daha da basit malzemelerle hazırladık, bu da bir sonraki yazının konusu olacak.
Önemli hatırlatma:
David Johnson ve eşi Su bu biyoreaktörü keşfettikten sonra sonuçlardan emin olmak için yıllar süren deneyler yapmışlar. Çoğu zaman araştırmaların masrafını kendi maddi imkanlarıyla karşılamak zorunda kalmışlar, ancak buna rağmen keşiflerini, bilgilerini ve deneyimlerini açık kaynak olarak, ücretsiz paylaşmayı tercih etmişler. Bu bilgilerden faydalanmamıza imkan veren yaklaşımları için kendilerine teşekkür borçluyuz. Bunu ifade etmenin en güzel yolu da bu kompost sistemini daima onların adıyla anmak ve paylaşmak olacaktır.
J-S Kompost Biyoreaktörüyle ilgili paylaşımlarımız diğer yazılarımız gibi herkese açıktır. Kuşkusuz J-S Kompost Biyoreaktörüyle ilgili bilginin paylaşılarak yayılması ve daha çok kişiye ulaşmasının sonuçları hem doğa hem de çiftçilerin yararına olacaktır. Paylaşırken gerek sistemin yaratıcılarının gerekse bizim emeklerimize saygı göstererek kaynak belirtirseniz mutlu oluruz.
cok tesekkurler. Yapacagim ben de. Citflikteki arazide arazide yogun olarak dal ve oguttugum parcalar var. Bir senede bana bu topragi vermesi harkulade olacak. 5 palet, borular, sera ortusu, tellerim de var. Haydi isbasina . Sevgiler, selamlar
Selamlar. Ben 3 adet 1-15 yükseklik 1 metre civarındaki ahşap kompost bölmelerinde yapıyorum kompostu. Delik borularda koyuyorum 3 adet ilk 1 kaç ay 2 veya 3 kez karıştırıp 6 ayda hiç dokunmadan uygulamayı gerçekleştiriyorum. Hatta torf yerine kendi kompostun ile tohum çimlendirme işlemini gerçekleştirdim. Domatesler çıktı bile. Karıştırma zahmeti dışında bu uygulamanın başka bir amqcı var mı?
Nasıl hava alıyor siyah sera örtüsü sanki hava almıyor gibi görünüyor neyi kaçırdım acaba. Son sorum bocashi kompos çöplerinide ekliyorum sistemin içine bir mahsuru var mı?
Evet. Karıştırılmayan kompost mantarlar bakımından hayli zengin bir kompostun oluşmasını sağlıyor, ki bu taz kompostun en temel özelliği. Bizim kullandığımız sera örtüsü, bir tür dokuma olduğu için su ve hava geçiriyor.
Sera örtüsünü anlamamışım kaba malç aparatı zannettim..Teşekkür ederim yine iş açtınız başımıza👍👃.Teşekkür ederim bekliyoruz yeni ve güncel çalışmalarınızı..İnşallah bir eğitimde görüşmek üzre..
Merhaba, bilimsel destekli paylaşımlarınız ve sahada kendi uygulamalarınızı bizimle paylaşmanız çok değerli. Elinize, emeğinize sağlık. Bu J-S mojodifiye yönteminizde sulama işlemini nasıl yaptınız? Göz kararı hortumla her gün su mu tuttunuz? Bir sulama sistemi kurmadan homojenliği ve sürekli nemi nasıl sağladınız? 1 dönümlük ufak bir bahçem var. Bahçe toprağı diye hafriyat toprağı döküldü, kandırıldım:( Gri bir toprak (okuduklarıma göre oksijensiz, anaerob bakteri içeren ferröz demir formu nedeniyle böyleymiş) ve yabani ot bile yetişmiyor bu toprağın olduğu alanlarda. Bu bölgeye gübre, leonardit vb karışımlar sermeyi , bir miktar başka toprak ekletip çapalatmayı düşünüyorum. Bu arada da yapabilirsem bu düzeneği kuracağım. Sulama kısmını tam anlayamadım. Bir de toprak ıslahı için başka öneriniz olur mu? Bahçe yolu taş döşendiği için kepçe giremiyor, toprağı dışarı attıramadım o yüzden. Ama ıslah olmaz diyorsanız, el arabasıyla da olsa taşırız:(( Teşekkürler şimdiden bilgi ve öneriler için.
J-S kompost kabinlerini doldururken malzemenin tam ıslak olmasına çok özen gösterdik. Devamında günlük sulamayı hortum ile göz kararı yaptık.
Bahçenize toprak diye harfiyat malzemesi döküldü ise işiniz kolay değil. Yapmayı düşündüğünüz şeyler doğru. Elinizden geldiğince, gücünüz yettiğince yapmanız sonucunda zaman içinde iyi bir toprak yapısına sahip olursunuz. Bitki ekip dikeceğiniz yerlere öncelik vermek size zaman ve malzemeden avantaj sağlar.
Selamlar. Bahçeden topladığım yabani otlar kompost malzemesi olarak kullanılabilir mi?
Ayrık otu ve kanyaş kökleri hariç kullanabilirsiniz.