Tatlı geçiş

“Hala yapılmamış işler olsa bile, herkes sakince oturup yaprakların dönüşümünü seyre zaman ayırmalı” demiş kendisi de bir bahçıvan olan Elizabeth Lawrence sonbahar için. Yaz sonu ve güz başında bahçe ve hasat işlerinin ne kadar yoğun olabileceğini ancak bir bahçıvan ya da çiftçi bilir. Neyse ki bu çalışmanın ödülleri de, kendini göstermeye başlayan sonbaharın tatlı geçişi de insanın tüm yorgunluğunu alıp götürecek kadar güzel.

Karabuğdaylar ikinci baharı da sağ salim bitirdi. Karabuğdayı ilk kez Nisan ayında ekmiş tohumlarını Temmuz ayında, biraz gecikmeli olarak hasat etmiştik. Hasat sırasında dökülen tohumlar Ağustosta yeniden çimlenmişlerdi. Eylülde hızla büyüyüp çiçek açtılar ve yeniden tohum yaptılar. Yağmurun her damlasını değerlendiren, kendi başının çaresine bakan, bizi yormayan bu çalışkan bitkiyi çok sevdik. Üstelik ikinci defasında kendi kendilerini, bizim ilk ektiğimizden de sık ektiler. Yabani otu da tamamen baskıladılar.

Karabuğday mükemmel bir yazlık örtü bitkisi olmasının yanısıra, öğütülerek glutensiz un olarak kullanılan tohumları sebebiyle önemli bir yiyecek bitkisi. Başka hangi tahıl aynı yazda peşpeşe iki kez ekilip ürün alınabilir ki? Üstelik ne ağır toprak işlemesi, gübre ne de su istiyor. Önemli bir permakültür bitkisi olmasına şaşmamak gerekir.

Cevizler, Eylül başında silkelenerek toplandı, yeşil kabukların çürümesine fırsat vermeden sadece biraz gevşemeleri için bir kaç gün bekletildi, ayıklandıktan sonra kurumaya bırakıldı. Ellerimizi ceviz kabuğu kınası yakmaktan eldivenler bile koruyamadı. Neyse ki bu kına üç dört hafta içinde solarak kayboluyor. Ceviz ayıklamaya dayanabilecek güçte, sızdırmaz bir eldiven bilen varsa hemen söylesin.

İncir ve ceviz ne güzel yenir, lakin eski bir şifalı bitkiler kitabında kilo almak isteyenlere önerilen formülün tam da bu ikiliden oluştuğunu bilen biri için değil. Bu yıl incir ağaçlarının dördüncü yılı, önceki yıllarda tadımlık verdiklerini bu yıl telafi ettiler. Verebildiğimiz kadarını verdik, kurttan kuştan da sakınmadık, yine de maşallah dedirttiler.

Marmara bölgesi için hünnap vakti. Meyveleri yavaş yavaş kararmaya başladı, en güzelleri üzerinde hafif kahverengi lekelerin oluşmaya yüz tuttuğu taneler. Bulursanız kaçırmayın,  hem çıtır çıtır yemesi güzel hem de her meyve gibi şifalı.

Kestaneler bu yıl sürpriz yaparak erken olgunlaştılar. Ne mutlu ki toplanmayı beklemeden meyvelerini döküyorlar. Hafifçe aralanmış yeşil kozağın masum görüntüsü yanıltmasın, o yeşil dikenler en delici iğnelere ilham verecek kadar sivri ve sert. O kozaklara el sürmeden kestaneyi toplayabilmenin ne nimet olduğunu ancak o dikenlerden nasibini almış olanlar bilir.

Pazarcılar artık mevsimi geçmekte  olan sebzeleri satarken “son elveda …” derler ya, bunlar da öyle işte, “son elveda pembeler.” Daha doyamamıştık kendilerine, özlenecekler.

Pembeler erken erken terkederken bahçeyi, Pakinolar adeta daha yeni oldular. Meğer bunların marifeti sonradan çıkarmış. Şimdilerde salkımlarında iyice olgunlaşan bu minikler, kabuk inceliğinde olmasa da, şeker gibi tat anlamında santinilere biraz fark bile attılar. Sözün özü bu yıl rüşdünü ispat eden Pakinolar bahçemizin müdavimi olacak gibi.

Bunlar köyün yerli domatesleri, daha onları toplamaya sıra gelmedi. Dayanıklı bir cins olduğundan sona kaldılar. Pembeler, turuncular, morlar yavaş yavaş bahçeyi terkedince nasıl kıymete bineceklerini onlar da biliyor olmalı ki ağırdan alıyorlar.

Kaliforniya dolmalık biberler türdeşlerine göre biraz geç olsa da sonunda donandılar. Çok tatlı, etli yemesi güzel bu biberler yetişirken kaolin dışında hiçbir maddeye maruz kalmadılar.

Yaz adaları yavaş yavaş geçerken, kış adalarında faaliyet yoğun. Enfes kırmızı pancarlar şimdiden ağzımızı sulandırıyor,. Beklerken kendi saplarıyla yaptığımız sosla lezzetlendirdiğimiz yapraklarından oluşan harika salatayla avunuyoruz. Bu pancar cinsi kelimenin tam anlamıyla tepeden tırnağa yenebilen bir bitki.

Okuduğum kardeş bitkilerle ilgili bir kitapta yazar, maydanozun gür olarak yetiştiği bahçesini görenlerin her seferinde “burada kimin patron olduğu belli” dediklerini söylüyor; evde kadının patron olduğu yerde maydanozun gür yetiştiği söylentisi sebebiyle sık sık duyduğu bu sözlerden ne kadar bıktığını ifade ederken de “oysa naneden uzağa ve yarı gölgeye eken herkes onu yetiştirebilir” diyor.  Kitaptaki tavsiyeye göre maydanozlar tohuma kalktıklarında çiçekleriyle arıları cezbedip, yaprak bitlerini kaçırdıkları için domates, kuşkonmaz ve güllerin yanına bol bol ekilmeliymiş.

Yaz boyunca hasat edilenler çoğunlukla bu çeşitlerle sınırlıyken, sonbaharla birlikte sepetlerin görüntüsü de içeriği de yavaş yavaş değşiyor.

Elmalar, pancarlar derken…

Ağustos başında ekilen brokoliler de ilk çiçeklerini verdiler bile. Kış sebzelerini Ağustosta yerlerine ekmeyince kış boyu pazara gitmeye mecbur kalacağımızı tecrübeyle öğrendiğimizden beri yazın harala gürelesi içinde kış sebzelerini ekmeyi ihmal etmemeye çalışıyoruz.

Zeytinler geçen yıl aşırı sık meyve vermişler ve hızla buruşup kurumaya yüz tutmuşlardı. O yüzden geçen yıl hem bizde hem de bildiğimiz kadarıyla ülkemizde zeytinyağı üretimi tavan yapmıştı. Geçen yıldan kalan yağlara iyi bakmanın tam zamanı, çünkü bu yıl ağaçlar az miktarda ancak çok iyi kalite sofralık zeytin çıkacağına işaret ediyor. İnşallah her şey yolunda giderse beklenenden erken ve şaşırtıcı derecede yağlanan zeytinler her zamankinden erken hasat edilecekler gibi. İklim değişiminin zararsız bir cilvesi gibi görünen bu ufak tefek değişiklikleri ciddiye almak ve ne gerekiyorsa yapmak için hala zamanımız var. Geridönüşü olmayan noktaya varmamak için canla başla uğraşanlara selam ve bu yolda Tanrı hepimizin yardımcısı olsun.